Kazania - Przepowiadanie maryjne

 Przepowiadanie maryjne

a). Grzechy główne przepowiadania maryjnego -  błędna ikona Maryi. Jak i o czym – nie przepowiadać o Matce Pana?

W Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu dnia 23 października 2002 roku odbyło się sympozjum mariologiczne: „Kościół czci Matkę swego Pana”. Profesor S. C. Napiórkowski, który w swoim wystąpieniu skoncentrował się na negatywnej stronie maryjnego przepowiadania, zwrócił uwagę jak nie należy mówić o Maryi. Owe niewłaściwości obdarzył mianem „Siedem grzechów głównych” przepowiadania maryjnego: [1]

1.     „Grzech przeciwko Bożemu Słowu”, który polega na przeroście spekulacji nad biblijną wizją dziejów zbawienia.

2.     „Grzech przeciwko Bogu”, czyli czynienie Boga na obraz i podobieństwo swoje. Jest to jakby drugie imię grzechu opisanego wyżej. Widać to zwłaszcza w kaznodziejskim kontrastowaniu Maryi jako dobrej mamy z Bogiem Ojcem, który w kontekście naturalnych doświadczeń słuchaczy, gorzej wychodzi w tym zestawieniu, gdyż to mama z reguły jest cieplejsza, bardziej wyrozumiała i przebaczająca niż ojciec.

3.     „Grzech przeciw Bożemu Królestwu”, polegający na dzieleniu Królestwa: jedno „sprawiedliwości” zarezerwowane Chrystusowi, drugie „miłosierdzia” zarezerwowane Maryi.

4.     „Grzech przeciw Chrystusowi”, to głównie ukryta negacja naszej bezpośredniości z Chrystusem i przemilczaniu pięknej nauki o pośrednictwie Chrystusa, co owocuje przesadą w budowaniu pięter pośrednictwa (do Maryi, Ona do Chrystusa, Chrystus do Ojca).

5.    „Grzech przeciwko Duchowi Świętemu” (zauważony już kiedyś przez Yves Congara) - swoiste zastępowanie Ducha Świętego Maryją, przypisywanie funkcji Boskiego Parakleta Maryi.

6.  „Grzech przeciwko Matce Najświętszej”, to pomniejszanie Jej wielkości poprzez zbytnie eksponowanie w czci maryjnej wzywania, pomijając naśladowanie. Maryja winna być „przedmiotem bezgranicznego zdumienia i zachwytu, także dziękczynienia, a również wzorem, znakiem nadziei i pociechy”. Pewną odmianą grzechu przeciwko Maryi jest, jak to określił O. Profesor „jasnogórskie kidnaperstwo”, polegające na popularyzacji okaleczonego obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej: sama głowa Matki. „Jasnogórski obraz to Jezus Chrystus na kolanach swej Matki, która jest w typie hodegetrii, czyli prowadzącej do Chrystusa, wskazującej na Chrystusa. Odrąbanie Chrystusa i usunięcie go z naszej narodowej ikony jest wielkim błędem, złem, zbrodnią, świętokradztwem”.

7.      „Grzech przeciwko Ewangelii”, który polega na zbytnim akcentowaniu pewnych form maryjnego nabożeństwa (jako najwłaściwsze, najlepsze, niezawodne), pomijając „dwie królewskie drogi ustanowione przez Chrystusa: Słowo Boże i sakramenty”.

Inne wypaczenia przepowiadania maryjnego

Przemyski homileta ks. dr hab. Jan Twardy, w opracowaniu dotyczącym teorii kazania maryjnego, zwraca uwagę na jeszcze inne wypaczenia i niewłaściwości w kaznodziejstwie maryjnym, którymi są: [2]

1.      Apokryfizm – czyli uzupełnianie treści biblijnych szczegółami z życia Maryi zaczerpniętymi z apokryfów, czyli starożytnych pism wczesnochrześcijańskich niepewnego pochodzenia, imitujących treści, rodzaje i styl biblijny, które usiłowano przedstawiać jako święte a nawet objawione. Jak wiemy Kościół nie włączył ich do kanonu i tym samym odmówił im charakteru natchnionego. Chodzi więc o to, aby nie podawać faktów apokryficznych jako pewników „życiorysowych” i pouczania słuchaczy, że tak na pewno było. Jednak od siebie dodam, że apokryfy mogą stać się źródłem nauczania na temat Matki Bożej, gdyż są świadectwem wiary ludzi kościoła pierwszych wieków, którzy wyrażali ją na sposób legend i opowiadań ludowych. Po odfiltrowaniu treści mitologicznych, po wzięciu po uwagę gatunku literackiego opowiadań, odnajdujemy w apokryficznej szacie wiarę i pobożność maryjną tamtego czasu: np. różne „badania”, których opisy znajdujemy w Protoewangelii Jakuba, a którymi zostali poddani Maryja i Józef odnośnie zachowania czystości po stwierdzeniu faktu brzemienności Matki Najświętszej, są wyrazem wiary w dziewictwo Maryi i dziewicze poczęcie Jezusa, które stoją na straży prawdy o Jego Bożym synostwie i jedynym ojcostwie Boga względem Jezusa.

2.      Mariocentryzm – czyli mówienie o Maryi w oderwaniu od Chrystusa i Kościoła. Zbyte akcentowanie przywilejów i godności może skutkować „przesunięciem” Maryi w stronę Bóstwa i sytuowanie Jej gdzieś poza Kościołem. Formą pewnego mariocentryzmu jest także nadmierne akcentowanie pośrednictwa Maryi w oderwaniu od pośrednictwa Chrystusa. Maryja w żaden sposób nie może wypierać, zastępować Chrystusa i Ducha Świętego, czy stawać do Nich w opozycji. Instrumentalne lub służebne traktowanie Matki Bożej – czyli ukazywanie kultu maryjnego jako środka do uzyskania pomocy Maryi w różnych potrzebach.

3.      Sentymentalizm – czyli nadmierna uczuciowość w kazaniu, swoiste „granie” na uczuciach słuchaczy. Tu trzeba zwrócić uwagę na słowo „nadmierna”. To ona jest wypaczeniem, a nie sama uczuciowość, gdyż ta jest wręcz nieodzowna. W tym miejscu warto przywołać słowa nauczania ostatniego Soboru: „prawdziwa pobożność nie polega ani na czczym i przemijającym uczuciu, ani na jakiejś próżnej łatwowierności, lecz pochodzi z wiary prawdziwej, która prowadzi nas do uznawania przodującego stanowiska Bogarodzicielki i pobudza do synowskiej miłości ku Matce naszej oraz do naśladowania Jej cnót” (KK 67).

4.     „Ciągłe powtarzanie tego samego” - Ks. Staniek autor powyższego sformułowania, przywoływany w opracowaniu ks. Twardego zauważa możliwość zaistnienia takiej niewłaściwości w przypadku kazań maryjnych, zwłaszcza tych głoszonych cyklicznie, przy tym samym gremium (np. kazania na nabożeństwach fatimskich). Postulowanym ratunkiem jest: „dobre zaprogramowanie tych kazań i kontrola tego, co zostało powiedziane”

b). Pożądana ikona Maryi - Jak i o czym –przepowiadać o Matce Pana?

Ikona źródłowa - Poprawna kaznodziejska ikona maryjna winna uwzględniać przede wszystkim podstawowe źródła nauki o Matce Bożej, którymi według Papieskiej Międzynarodowej Akademii Maryjnej, są przede wszystkim (ważna kolejność): [3]

- Pismo Święte,

- Święta Tradycja ,

- Święta liturgia,

-  wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła.

Ikona korelacyjna - Trójca ↔ Maryja. Teologia współczesna wyraźnie wskazuje na perspektywę trynitarną, jako ważny wymiar doktryny maryjnej. Nietrudno zauważyć, że związek (relację)  zachodzący pomiędzy Bogiem w Trójcy a Maryją, ma swoje korzenie w odwiecznym Boskim planie Wcielenia Słowa.[4] W zbawcze dzieło Trójcy Świętej, jakim jest posłanie przez Ojca na świat Syna, który za sprawą Ducha Świętego stał się człowiekiem, wpisuje się Maryja poprzez swoje macierzyństwo.

Ikona treściowa

Ikona historiozbawcza - Ukazywać ścisłe powiązanie życia Maryi z Bożą ekonomią zbawienia. Podkreślać istniejącą więź między macierzyństwem Maryi a odkupieniem. Maryja Uczestniczy w dziele odkupienia. Od pierwszej chwili swego zjednoczenia z Synem Bożym w tajemnicy Boskiego macierzyństwa angażuje się w mesjańską służbę Chrystusa. Stąd możemy Ją nazwać najściślej włączoną w dzieło odkupienia, pierwszą nieodzowną współpracownicą Bożego planu zbawienia, itp. Jednak musimy pamiętać, aby w przepowiadaniu o udziale Maryi w dziele Zbawienia unikać używania tytułu „Współodkupiecielka”. Maryja miała wielki udział w naszym odkupieniu, nieodzowny, istotny, zasadniczy, rzeczywisty, jedyny i niepowtarzalny, pełen zaangażowania, czynny, ale nas nie odkupiła wespół z Chrystusem (co może sugerować ten tytuł) - zostaliśmy nabyci drogocenną Krwią Chrystusa. Jednego mamy Odkupiciela - Jezusa Chrystusa. „Współdziałanie”, „współpraca” są to najbardziej odpowiednie terminy na wyrażenie tej rzeczywistości, o której rozważamy. Chociaż oba terminy zawierają przedrostek „współ”, jednak możemy mówić tutaj o stopniowalności zaangażowania. „Jest tu mowa nie tylko o pracy na równi z kimś, ale także tylko o pomocy. Pomoc zaś (poza różnym stopniem zaangażowania) nie musi być wprost wykonywaniem dzieła, ale jedynie oznaczać jakąś kooperację”. Maryja jest więc Współpracownicą w dziele odkupienia, a jeszcze krócej i po prostu „Matką Odkupiciela” .

Ikona wzorcza - Maryja wzorem do naśladowania. To kolejny motyw do wykorzystania w maryjnym przepowiadaniu. Pojętni uczniowie nauczania ostatnich papieży zwrócą szczególną uwagę na ideę naśladownictwa w kulcie maryjnym. Apele o modlitwę do Maryi znajdują stosunkowo łatwe przyjęcie, zdecydowanie oporniej przyjmuje się nauczanie o pobożności maryjnej, jako naśladowaniu Matki Pana - w słuchaniu słowa Bożego, rozważaniu go i życiu według niego.

Ojciec Stanisław Celestyn Napiórkowski Ofm conv w referacie „Pierwsza chrześcijanka i przewodniczka pielgrzymującego ludu” lansuje typ pobożności maryjnej streszczającej się w sformułowaniu „jak” Maryja – czyli na wzór Maryi. Maryja jest wzorem: [5]

- przeżywania tajemnicy Boga i tajemnicy Chrystusa;

- otwartości na działanie Ducha Świętego;

- słuchania słowa Bożego;

- zdumiewania się Bogiem;

- bycia matką duchową;

-  składania ofiary

-  i wzorem pobożności.

Naśladowanie Jej drogi życia, Jej wiary, pobożności, itd., stanowi konieczne uzupełnienie pobożności „dwuliterowej” streszczającej się w sformułowaniu „do” Maryi. (modlitwa, uciekanie się do Maryi). „Pobożność do Maryi jest łatwiejsza, pobożność na wzór Maryi – potrzebniejsza, i – niestety – bardziej zaniedbana. Trzeba Ją odkryć – w sobie, w ruchach i wspólnotach odnowy, w wychowaniu do chrześcijaństwa i pobożności maryjnej”.

Dodajmy, że funkcjonuje jeszcze jeden tym pobożności, który można wyrazić literą „z” – czyli z Maryją, w jedności z Nią, w Jej towarzystwie i pod Jej opieką. Ten typ mocno akcentuje Jan Paweł II w Rosarium Virginis Mariae. Różaniec według Ojca Świętego to kontemplacja Chrystusa wraz z Maryją, czyli:

- wspominanie Chrystusa z Maryją;

- uczenie się Chrystusa od Maryi;

- upodabnianie się do Chrystusa z Maryją;

- proszenie Chrystusa z Maryją;

- głoszenie Chrystusa z Maryją.

Typy pobożności maryjnej	1.      „do” Maryi	modlitwa, uciekanie się do Maryi. Pobożność do Maryi jest łatwiejsza, ale musi być uzupełniona przez  pobożność na wzór Maryi i z Maryją.
	2. „jak” Maryja (wzór)	- przeżywania tajemnicy Boga i tajemnicy Chrystusa; - otwartości na działanie Ducha Świętego; - słuchania słowa Bożego; - zdumiewania się Bogiem; - bycia matką duchową; -  składania ofiary -  i wzorem pobożności.
	3. „z” Maryją	- wspominanie Chrystusa z Maryją; - uczenie się Chrystusa od Maryi; - upodabnianie się do Chrystusa z Maryją; - proszenie Chrystusa z Maryją; - głoszenie Chrystusa z Maryją.

 

Te modele pobożności należy mieć na względzie w przepowiadaniu maryjnym.

 

 

---

[1] NAPIORKOWSKI, Stanisław Celestyn, Ofm conv https://www.mariologiapopular.com/2020/12/mariologia-korelacyjna-w-duszpasterskim.html

[2] TWARDE, Jan. https://www.mariologiapopular.com/2020/12/mariologia-korelacyjna-w-duszpasterskim.html 

[3] https://www.mariologiapopular.com/2020/12/mariologia-korelacyjna-w-duszpasterskim.html

[4] https://www.mariologiapopular.com/2020/12/mariologia-korelacyjna-w-duszpasterskim.html

 

[5] https://www.mariologiapopular.com/2020/12/mariologia-korelacyjna-w-duszpasterskim.html